Nabiał a trądzik: Czy mleko naprawdę powoduje pryszcze? Analiza związku IGF-1 ze skórą

Czy nabiał rzeczywiście jest wrogiem publicznym numer jeden dla cery trądzikowej? Odpowiedź brzmi: to zależy. Nie każdy nabiał działa tak samo i nie każda osoba z trądzikiem zareaguje na niego pogorszeniem cery. Istnieje jednak silny, biochemiczny związek między spożywaniem mleka krowiego a nasileniem zmian skórnych u osób predysponowanych genetycznie.

W tym artykule nie będziemy Cię namawiać do ślepego weganizmu. Zamiast tego wyjaśnimy mechanizm hormonalny, który sprawia, że szklanka mleka może stać się sygnałem dla Twoich gruczołów łojowych do ataku, oraz podpowiemy, które produkty mleczne są bezpieczniejsze, a których lepiej unikać szerokim łukiem.

Mechanizm działania: Mleko to paliwo do wzrostu

Aby zrozumieć, dlaczego mleko może szkodzić dorosłej cerze, musimy cofnąć się do natury tego płynu. Mleko krowie jest pokarmem stworzonym przez naturę w jednym, konkretnym celu: aby małe cielę w krótkim czasie urosło i stało się dużym bykiem lub krową. Jest to więc potężny koktajl hormonów wzrostu i substancji budulcowych.

Kluczowym graczem w tej układance jest IGF-1 (Insulinopodobny Czynnik Wzrostu typu 1).

Kiedy spożywasz mleko, dzieją się dwie rzeczy. Po pierwsze, dostarczasz sobie bydlęcego IGF-1 (który jest identyczny z ludzkim). Po drugie – i ważniejsze – mleko stymuluje Twoją własną wątrobę do produkcji tego hormonu.

Dla Twojej skóry wysoki poziom IGF-1 to katastrofa. Hormon ten działa na gruczoły łojowe jak super-dopalacz. Powoduje ich przerost (hiperplazję) oraz drastycznie zwiększa produkcję sebum. Co gorsza, IGF-1 stymuluje również namnażanie się keratynocytów (komórek naskórka), co prowadzi do szybszego zatykania porów. Mamy więc gotowy przepis na trądzik: dużo lepkiego sebum plus zablokowane ujście mieszka włosowego.

Paradoks chudego mleka: Dlaczego „0%” jest gorsze?

Tutaj dochodzimy do faktu, który dla wielu jest szokujący. Intuicja podpowiada, że skoro trądzik kojarzy się z tłuszczem, to należy pić mleko chude (odtłuszczone). Badania dermatologiczne pokazują coś zupełnie odwrotnego. To właśnie mleko odtłuszczone (skimmed milk) wykazuje najsilniejszy związek z występowaniem trądziku.

Dlaczego tak się dzieje? Wynika to z indeksu glikemicznego i obróbki. Tłuszcz w mleku naturalnie spowalnia wchłanianie cukrów (laktozy). Gdy go usuniemy, mleko staje się napojem o wysokim indeksie glikemicznym, co powoduje gwałtowny wyrzut insuliny we krwi. A pamiętajmy, że insulina i IGF-1 to bliscy krewni – wysoka insulina dodatkowo napędza produkcję androgenów i łoju.

Ponadto, aby mleko chude nie smakowało jak woda, producenci często dodają do niego białka serwatkowe w proszku dla poprawy konsystencji. Białka serwatkowe są silnie insulinogenne, co jeszcze bardziej pogarsza sprawę. Paradoksalnie więc, pełnotłuste mleko może być dla trądzikowca „mniejszym złem” niż wersja light.

Wróg nr 2: Białko serwatkowe (Whey)

Osobny akapit należy się odżywkom białkowym, tak popularnym wśród osób trenujących na siłowni. Koncentraty i izolaty białka serwatkowego (WPC/WPI) to w zasadzie „esencja” mlecznych czynników wzrostu.

Dla wielu młodych mężczyzn i kobiet rozpoczęcie suplementacji białkiem serwatkowym jest momentem, w którym na ich plecach, klatce piersiowej i twarzy pojawia się nagły, bolesny wysyp (często mylony z trądzikiem sterydowym). Jeśli ćwiczysz i zauważasz u siebie pogorszenie cery, odstawienie „whey protein” na rzecz białek roślinnych lub jajecznych powinno być Twoim pierwszym krokiem.

Fermentacja ma znaczenie: Jogurt vs. Mleko

Czy to oznacza, że musisz pożegnać się z każdym rodzajem nabiału? Niekoniecznie. Proces fermentacji zmienia biochemiczne właściwości mleka.

Produkty takie jak kefir, maślanka, jogurt naturalny czy dobrej jakości sery dojrzewające są zazwyczaj znacznie lepiej tolerowane przez osoby z trądzikiem. Dlaczego? Bakterie fermentacyjne „zjadają” większość laktozy (cukru mlecznego), co obniża odpowiedź insulinową organizmu. Dodatkowo, w procesie fermentacji degradacji ulega część czynnika IGF-1 (choć nie cały).

Co więcej, produkty fermentowane zawierają probiotyki, które wspierają mikrobiom jelitowy. Zdrowe jelita to mniejszy stan zapalny w całym organizmie, co może łagodzić przebieg trądziku. Dlatego dla wielu pacjentów całkowita rezygnacja z mleka w płynie (do kawy, płatków) przy jednoczesnym pozostawieniu jogurtów jest wystarczającym kompromisem.

Jak sprawdzić, czy nabiał Ci szkodzi? Test eliminacji

Nie każdy trądzik jest trądzikiem mlekozależnym. U części osób nabiał nie powoduje żadnych negatywnych reakcji. Zamiast więc eliminować go „w ciemno” na całe życie, przeprowadź eksperyment medyczny na własnym organizmie.

Zastosuj dietę eliminacyjną. Całkowicie odstaw wszelkie produkty mleczne (mleko, sery, jogurty, lody, serwatkę, a także produkty zawierające kazeinę i mleko w proszku) na okres minimum 4 tygodni. Dlaczego tak długo? Ponieważ mikrostany zapalne w skórze wygaszają się powoli. Obserwuj swoją cerę. Jeśli po miesiącu zauważysz wyraźną poprawę – mniej nowych zmian, mniejsze przetłuszczanie – masz odpowiedź. Następnie spróbuj powoli wprowadzić produkty fermentowane i obserwuj reakcję. Jeśli wysyp powróci, wiesz już na pewno, że Twoja droga do czystej skóry wiedzie przez dietę bezmleczną.

Podsumowanie: Świadomy wybór

Mleko krowie nie jest trucizną, ale dla osoby z trądzikiem jest koktajlem hormonalnym, który może (choć nie musi) stymulować chorobę. Mechanizm oparty na IGF-1 i insulinie jest faktem naukowym. Jeśli walczysz z opornym trądzikiem, odstawienie płynnego mleka, zwłaszcza odtłuszczonego, oraz odżywek białkowych jest jednym z najtańszych i najskuteczniejszych kroków, jakie możesz podjąć, by wspomóc swoje leczenie dermatologiczne.